Historia instytutu

22 marca 1841 roku o godzinie 15:30 na pola we wsi Wilkanowo upadł meteoryt. Jego fragmenty znajdują się w wielu muzeach na Świecie, między innymi w Berlinie, Londynie, Nowym Jorku, Watykanie i Kalkucie. Meteoryt ten znany jest w Świecie jako meteoryt wilkanowski [Heinrichau] lub zielonogórski [Grüneberg]. Warto podkreślić, że w Polsce znamy tylko siedemnaście miejsc spadków metrorytów. 22. marca 2002 roku we wsi Wilkanowo odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą upadek meteorytu.

W roku 1835 powstało w Zielonej Górze „Stowarzyszenie Miłośnikow Rozwoju Zielonej Góry”. Jego założycielem był znany w mieście właściciel fabryki sukna, kupiec i filantrop – Fryderyk Foerster. Stowarzyszenie skupiało znaczących i zamożnych obywateli miasta, gotowych wyłożyc liczące się sumy na rzecz jego upiększenia. Swoją działalność Stowarzyszenie rozpoczęło od uporządkowania zaniedbanych i opuszczonych od lat winnic, okalających miasto od jego południowo-wschodniej strony.

Zajęto się na początku tak zwanym „Młynskim Wzgórzem”, oddalonym od granic miasta około trzy kilometry na południowy wschód. Porośnięte dziko pleniącym się winem, stanowiło najwyższy punkt topograficzny wokół Zielonej Góry. Stowarzyszenie wykupiło od właścicieli tego gruntu, niejakich Heinecków, prawa własności i postanowiło na naturalnym plateau, na szczycie wzgórza, wybudował restaurację-winiarnię z wieżą widokową. Ogłoszono konkurs na nazwę wzniesienia. Wśród wielu propozycji zwyciężyła nazwa „Wzgórze Zielonogórskie”.

Projekt budowli opracował architekt powiatowy doktor Gersdorf. Prace nad realizacją projektu rozpoczęły się wiosną 1859 roku. Koszty budowy w całości sfinansowano ze środków Stowarzyszenia.

10 marca 1860 roku nastąpiło otwarcie tej oryginalnej w swojej architekturze budowli. Od samego początku w tradycji miejskiej zafunkcjonowała nazwa „rondel z maczuga” (Keulenrondell). Prowadzenie gastronomii w „rondlu” powierzono restauratorowi i browarnikowi zielonogórskiemu Augustowi Pallowi, który dbał nie tylko o piękne widoki z tarasu wieży „rondla”, ale także o wyśmienite jedzenie i wyborne trunki, ze słynnym zielonogórskim „cienkuszem” na czele.

W celu uatrakcyjnienia funkcji obiektu, syn Fryderyka Foerstera, prof. dr Wilhelm Foerster, dyrektor berlińskiego obserwatorium astronomicznego, zaproponował „Stowarzyszeniu Miłośników Rozwoju Zielonej Góry” organizowanie pokazów sklepienia niebieskiego za pomocą nowoczesnego sprzętu optycznego. Miejsce do tego rodzaju pokazów bylo idealne. Organizacją i wyposażeniem tego pierwszego w Zielonej Górze „obserwatorium astronomicznego” zajęło się kierowane przez prof. Foerstera berlinskie obserwatorium. Najprawdopodobniej zielonogórskie obserwatorium zostało ufundowane dla upamiętnienia upadku słynnego meteorytu w Wilkanowie 19 lat wcześniej. To właśnie prof. Foerster zakupił znaczną część tego gościa kosmicznego dla muzeum w Berlinie.

Idea znalazła poklask i od października 1887 roku nieprzerwanie do wybuchu pierwszej wojny światowej odbywały się na szczycie „maczugi”, raz w tygodniu, naturalnie w zależności od pogody, pokazy „firmamentu” nad Zieloną Górą.

W styczniu 1889 roku zielonogórskie „obserwatorium astronomiczne” gościło znanego norweskiego astronoma i matematyka doktora Sophusa Trombolta, z Uniwersytetu w Bergen. Doktor Trombolt przybył do Zielonej Góry na zaproszenie profesora Foerstera z cyklem odczytów na temat zorzy polarnej i magnetyzmu ziemskiego.

Pierwszy wykład dr Trombolt wygłosił w auli gimnazjum miejskiego im. Fryderyka Wilhelma. Kolejne wykłady miały miejsce w Resursie Kupieckiej i w „rondlu z maczugą” na Wzgórzach Zielonogórskich, obecnym Centrum Astronomii im. Jana Keplera.

W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku „rondel” wrócił do swojej pierwotnej funkcji i wkrótce stał sie popularną „knajpą”, jakich wiele było w mieście. Z chwilą wybuchu wojny obiekt przejęty został przez służby wojskowe na punkt obserwacyjny obrony przeciwlotniczej.

Następnie pojawiła się nazwa „Wieża Braniborska”. Losy tego obiektu w nowszych czasach są powszechnie znane. Różnie z nim bywało. I gastronomia, i biura, i pustostan. Zmieniło się także otoczenie.

W lipcu 1989 roku z inicjatywy doc. Janusza Gila, ówczesnego kierownika Zakładu Astrofizyki Instytutu Fizyki WSP, powołano Zielonogórskie Centrum Astronomii. Na przyszłą siedzibę wybrano zrujnowaną i opuszczoną Wieżę Braniborską, przekazaną na ten cel przez władze miasta Zielona Góra. Remont i adaptacja trwała rok i Wieża Braniborska otworzyła swoje astronomiczne podwoje w czerwcu 1990 roku. Uroczysta inauguracja odbyła się przy okazji międzynarodowej konferencji:

THE MAGNETOSFERIC STRUCTURE AND EMISSION MECHANISMS OF RADIO PULSARS

zorganizowanej pod auspicjami Międzynarodowej Unii Astronomicznej w pobliskim Łagowie Lubuskim. Wstęgę przeciął profesor Antony Hewish z Uniwersytetu Cambridge (laureat nagrody Nobla za odkrycie pulsarów).

13 czerwca 1999 roku, w bibliotece poaugustiańskiego zespołu klasztornego w Żaganiu odbyła się uroczystość nadania działającemu od dziesięciu lat Centrum Astronomii zielonogórskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej imienia Jana Keplera. Kepler, który nadał teorii Kopernika ilościowy wyraz w prawach noszących jego imię, a nauczanych dziś w szkołach średnich, spędził w Żaganiu ostatnie dwa lata życia.

Obecny kształt Instytutu Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego został nadany w roku 2000, kiedy powołano Instytut Astronomii na wydziale Matematyki, Fizyki i Techniki WSP. Jednocześnie rozwiązano Zielonogórskie Centrum Astronomii. Do zielonogórskiego zespołu dołączyli wtedy Piotr Amsterdamski, Roman Juszkiewicz i Włodek Kluźniak z Warszawy oraz Andrzej Maciejewski z Torunia. Po powstaniu Uniwersytetu Zielonogórskiego, Instytut Astronomii wszedł w skład Wydziału Nauk Ścisłych. W roku 2004 powołano nowy Wydział Fizyki i Astronomii w skład którego wchodzą instytuty Fizyki i Astronomii. Aktualnie w Instutucie Astronomii zatrudnionych jest trzech profesorów, dwóch doktorów habilitowanych oraz dziewięciu doktorów. Instytut Astronomii ma uprawnienia do prowadzenia kierunku magisterskiego ASTRONOMIA o specjalności Astrofizyka Komputerowa. Od roku 2005 Wydział Fizyki i Astronomii ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk fizycznych w zakresie Astronomii. Jesienią roku 2005 Wieża Braniborska została gruntownie wyremontowana i przebudowana oraz przekształcona w nowoczesne obserwatorium astronomiczne. UZUPEŁNIĆ

Wizyta potomków Fryderyka Foerstera fundatora Wieży Braniborskiej

Dnia 18 maja 2016 Obserwatorium Astronomiczne odwiedzili potomkowie Fryderyka Foerstera, przemysłowca i założyciela „Stowarzyszenia Miłośników Zielonej Góry”. Fryderyk Förster w 1860 roku sfinansował budowę budynku na szczycie tzw. „Młyńskiego Wzgórza”. W budynku prowadzono działalność gastronomiczną i udostępniał on taras widokowy. Aktualnie budynek jest znany jako Wieża Braniborska i mieści się w nim Obserwatorium Astronomiczne Instytutu Astronomii im. profesora Janusza Gila. Należy zaznaczyć, że syn Fryderyka Förstera, Wilhelm Förster był uznanym astronomem i od 1865 roku pełnił funkcję dyrektora Berlińskiego Obserwatorium Astronomicznego.